ชื่อพื้นเมือง      :         กักไม้ฝอย (ภาคเหนือ), ซะโยเส่ (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน),ตองขะแหน่ (กะเหรี่ยงกาญจนบุรี), สะนาย (เขมร)

ชื่อวิทยาศาสตร์ :         Streblus asper Lour.

ชื่อวงศ์           :         MORACEAE

ชื่อสามัญ        :         Siamese rough bush, Tooth brush tree

ประโยชน์        :         เปลือกและเนื้อไม้ใช้ต้มรับประทานรักษาโรคบิด แก้ท้องร่วง รักษาไซนัส แก้พิษงู โดยเฉพาะยางจากเปลือกข่อยมีฤทธิ์ต้าน และฆ่าเชื้อโรค เชื้อแบคทีเรีย เชื้อไวรัส รักษาแผล รักษาฝี รักษาโรคผิวหนัง รักษาริดสีดวงจมูก รักษาไซนัส และใช้เป็นยาระงับประสาท นอกจากนั้น ยังใช้เนื้อไม้ทำเป็นยาสีฟัน ไม้ขัดฟันป้องกันโรคติดเชื้อจากแบคทีเรียในช่องปาก โดยเฉพาะใช้รักษาโรคเหงือกอักเสบ โรคปริทันต์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมถึงนำมาต้มน้ำอาบรักษาโรคผิวหนัง หรือบดใช้ประคบรักษาแผลสด แผลติดเชื้อ ใบและดอก นำมาตากแห้ง ชงเป็นชาดื่มแก้อาการท้องร่วง ท้องเสีย ท้องผูก ใช้เป็นยาระบาย ขับปัสสาวะ แก้ไตพิการ ช่วยเจริญอาหาร บำรุงธาตุ และบำรุงหัวใจ ผลสดมีรสหวาน ใช้รับประทานสดเป็นยาขับลม แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ และช่วยเจริญอาหาร เมล็ดบดต้มรับประทานใช้แก้อาการท้องร่วง ริดสีดวง แก้เลือดกำเดา แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ ขับลม ช่วยเจริญอาหาร รากใช้ต้มดื่มแก้โรคบ้าหมูหรือนำมาบดผสมน้ำประคบรักษาบาดแผล แผลติดเชื้อ แผลเป็นหนอง อื่นๆเช่น การนำต้นข่อยมาปลูกเป็นไม้ประดับถือได้ว่าเป็นที่นิยมมากในปัจจุบัน การใช้ใบข่อยกำรูดตัวปลาไหลเพื่อกำจัดยางก่อนนำมาปรุงอาหาร นำใบมาตากแห้งและบดชงเป็นชาดื่ม เปลือกลำต้นใช้ทำเป็นเยื่อผลิตกระดาษ กระดาษที่ทำจากเยื่อข่อยมีความคงทน แมลงไม่กัดกิน สามารถเก็บรักษาได้ยาวนานกว่ากระดาษจากเยื่อไม้อื่นๆ มีการใช้สารสกัดจากข่อยสำหรับการตกตะกอนน้ำนมหรือตกตะกอนโปรตีน

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ไม้ต้น ขนาดกลาง สูง 5-10 ม.เปลือกลำต้นสีเทา โคนลำต้นตรง ส่วนบนค่อนข้างคดงอเป็นปุ่มปมและเป็นร่องเล็กน้อย เนื้อไม้เหนียว กิ่งอ่อนมีขนสาก เรือนยอดเป็นพุ่ม รูปไข่ทึบ 

ใบ ใบเรียงสลับ ใบเดี่ยว มีขนาดเล็กสีเขียว ใบรูปรีแกมรูปไข่กลับหรือรูปคล้ายสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน โคนใบมนหรือแหลม ปลายใบแหลม ขอบใบจักฟันเลื่อยไม่เป็นระเบียบ ใบหนาหยาบคล้ายกระดาษทรายทั้งสองด้าน

ดอก ดอกเพศผู้และดอกเพศเมียอยู่ต่างช่อกัน ดอกเพศเมียสีขาวหรือสีเหลืองอ่อน ดอกเดี่ยวแต่รวมกันเป็นกระจุกตามซอกใบและกิ่ง กลีบเลี้ยงมี 4 กลีบ คงอยู่จนดอกกลายเป็นผล ดอกเพศผู้สีเขียวอ่อน ออกเป็นช่อกลมเล็กๆ ตามกิ่งแต่ละช่อ เกสรเพศผู้มี 4 อัน ผล ผลกลมหรือเป็น 2 พูมีขนาดเล็กเท่าหัวเข็มหมุด เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0.5 ซม.ผิวเรียบ เมื่อยังอ่อนจะมีสีขาวหรือเทา เปลือกในมียางสีขาว เมื่อสุกผลสีเหลือง เมล็ดแข็งกลม