อัมพวา

ชื่อพื้นเมือง      :         นัมนัม นางอาย

ชื่อวิทยาศาสตร์ :         Cynometra cauliflora

ชื่อวงศ์           :         LEGUMINOSAE

ชื่อสามัญ        :         Nam nam

ประโยชน์       :           ผลแก่สามารถรับประทานแบบสด ๆ ได้ หรือจะนำไปต้มน้ำตาลทำเป็นสลัดผลไม้ก็ได้เช่นกัน เปลือกต้นและรากสามารถนำไปใช้รักษาโรคเกี่ยวกับเลือดและโรคมะเร็งได้     อัมพวาเป็นพืชที่มีทรงพุ่มและใบสวยงาม สามารถปลูกไว้เป็นไม้ผลในสวน หรือจะปลูกไว้ในกระถางเพื่อเป็นไม้ประดับประเภทบอนไซก็ได้เช่นเดียวกัน  ในประเทศมาเลเซียจะนำผลอัมพวาไปประกอบอาหาร และทำเป็นน้ำซอสผลไม้ปรุงรสได้ด้วย ผลของอัมพวายังสามารถนำไปทำเป็นผลไม้แช่อิ่มได้ด้วย ซึ่งถ้าเป็นผลอ่อนก็สามารถดองเก็บไว้ สามารถทำเป็นอาหารคาวผัดกับพริก หรือจะต้มกับปลาก็ได้เช่นกัน

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

          อัมพวาเป็นพันธุ์ไม้ที่มีทรงพุ่มทึบสวยงาม ลำต้นจะมีความสูงประมาณ 3-15 เมตร และเปลือกต้นจะมีสีน้ำตาลเทา ยิ่งต้นมีอายุมากเท่าไร พุ่มก็จะยิ่งแน่นขึ้นเท่านั้น ใบของอัมพวาจะเหมือน 2 ใบคู่กัน แต่จริง ๆ นั้นเป็น 2 ใบย่อยรวมกันเป็น 1 ใบ ซึ่งใบจะมีสีเขียวสดเรียบเป็นมัน ใบอ่อนจะมีสีเขียวอ่อนอมชมพู ลักษณะยาวโค้ง ปลายใบมนแหลมทู่ จะประกอบแบบขนนกปลายคู่ เรียงสลับแกนกลาง ประกอบยาว 20-30 เซนติเมตร มีใบย่อย 2-4 คู่ เป็นรูปข้าวหลามตัดแกมขอบขนาน มีความกว้างประมาณ 3-5 เซนติเมตร และมีความยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร โคนใบจะมีลักษณะแหลมและเบี้ยว ขอบใบเรียบ แผ่นใบจะบางแต่ค่อนข้างเหนียว ก้านใบยาวประมาณ 0.5 เซนติเมตร ดอกของต้นอัมพวานั้นจะออกดอกเป็นช่อสีขาวหรือสีครีมตามลำต้น มีกลีบเลี้ยงสีขาวอมชมพู ซึ่งจะออกเป็นช่อแบบช่อกระจะที่กิ่งขนาดใหญ่และลำต้น ช่อดอกจะห้อยยาว 3-5 เซนติเมตร เป็นดอกย่อยขนาดเล็ก โคนกลีบเลี้ยงจะเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็นแฉก 5 แฉก รูปช้อน กลีบบางเป็นริ้ว มีเกสรเพศผู้ 10 อัน เส้นผ่านศูนย์กลางของดอกประมาณ 0.5-0.8 เซนติเมตร และก้านดอกจะมีเกล็ดสีน้ำตาลหุ้มอยู่  ผลของอัมพวาจะมีรูปร่างแบนและดูเหมือนไต ส่วนผิวของลูกอัมพวานั้นจะมีผิวที่ขรุขระเป็นตะปุ่มตะป่ำ เมื่อผลยังอ่อนจะมีสีน้ำตาลอมเขียว และเมื่อผลสุกแล้วก็จะกลายเป็นสีเหลือง มีน้ำหนักประมาณ 200 กรัม ผลดิบจะมีรสเปรี้ยวคล้าย ๆ กับมะม่วงดิบ ส่วนผลสุกนั้นจะมีรสหวานอมเปรี้ยว ซึ่งผลจะสุกหลังจากที่ออกผลมาได้แล้วประมาณ 2-3 เดือน โดยจะออกผลในช่วงเดือนมิถุนายน-สิงหาคม ของทุกปี

ลักษณะวิสัย

ลำต้น

ลำต้น

ใบ

ใบ

ดอก